over PURMEREND

DE STADSONTWIKKELING Van PURMEREND

600 jaar

De geschiedenis van Purmerend heeft zich ruim 600 jaar, van 1340 tot 1960, afgespeeld op een klein oppervlak, globaal begrensd door de Kanaalkade-Kanaalschans in het westen, de gracht langs de Wolthuissingel in het oosten, de Where in het noorden en de Bernard Nieuwentijtstraat in het zuiden.

Stadsrecht

Pas vanaf 1960 is Purmerend veel groter geworden. De eerste berichten over Purmerend dateren uit 1340.In 1410 kreeg de stad stadsrechten.De Kaasmarkt is het oudste punt van Purmerend. Het plein ligt op de viersprong Padjedijk, Peperstraat, Breedstraat en Hoogstraat.

EERSTE KERK

In 1417-1418 werd op dit kruispunt de eerste kerk van Purmerend gebouwd. In 1519 werd deze grotendeels door brand verwoest en herbouwd. In 1572 kwam de kerk in protestante handen.In 1850 werd de kerk gesloopt en ter plaatse een nieuwe kerk gebouwd, de huidige Grote Kerk of Koepelkerk.

MARKTPRIVILEGE

In 1484 kreeg de stad het marktprivilege voor twee jaarmarkten en een weekmarkt. In de eerste eeuwen was vis heel belangrijk, later vee en zuivel. Marktplaats was eerst de Kaasmarkt, vanaf 1600 de Koemarkt. In 1484 was de stad omgeven door grachten, die in veel latere tijd zijn gedempt: Gedempte Wheere, Gedempte Singelgracht (vroeger Slotterburgwal), Westerstraat (Cakenburgh), Nieuwstraat (Zuideind), Willem Eggertstraat (Weeshuisburgwal) en Kolkstraat (Kolck). Deze grachten vormden één doorlopende gracht die in verbinding stond met de Wheere. De Neckerdijk, Kanaalstraat, Zuidersteeg en Westersteeg waren ook grachten.Er waren toen nog geen versterkingen aangelegd.

DE STADSWAL

In 1572 werd de stad versterkt door Sonoy. Hij liet de Boonakker, de Kikkerbuurt en het Gouw aan de zuidkant van de stad indijken. Hij liet stadswallen opwerpen.In 1573 een tweede versterking, nu met bolwerken. De stadswal zal hebben gelopen vanaf de Beemster langs de huidige Kanaalkade en Kanaalschans tot aan de Amsterdamse poort, verder langs de Nieuwe Gracht naar de Koemarkt en verder tot aan de Purmerpoort. In 1574 een volgende uitleg, nu aan de noordzijde door indijking van de Hoornse buurt, Zoutkeet, Tuinstraat en het eiland.

BEEMSTER

In 1612 werd de Beemster drooggemalen, in 1622 de Purmer en in 1625 de Wormer. In 1614 een nieuwe uitleg, nu aan de westzijde door indijking van de Baan, het Nieuwland, de Neckerdijk en achter het slot om. Voorts in dat jaar een uitleg aan de noordzijde door indijking van het Venediën tussen de Hoornse poort en de Beemsterringvaart.

GOUDEN EEUW

Purmerend was met ca. 2.000 inwoners in de Gouden Eeuw (17e eeuw) een kleine stad. Ter vergelijking: Hoorn had 14.000 inwoners in 1630. Het was geen rijke stad, zoals Edam, Hoorn en Enkhuizen. Purmerend was geen VOC-stad. Het was wel een van de zeven steden van het College van Gecommitteerde Raden van Holland en West-Friesland. Dit college vertegenwoordigde het Noorderkwartier. Er stonden eenvoudige woningen langs de grachten van Purmerend. Er waren weinig patriciërshuizen. Een eenvoudige gevelwand tekende de stad als die van middenstanders en boeren.

STADSVERGROTING

In 1645 stadsvergroting met het gebied begrensd door de Where, het Looiersplein, de Plantsoengracht en de Nieuwstraat. Hiertoe moesten bestaande wallen worden afgebroken en verlegd. De bolwerken op de Koemarkt en Koestraat werden afgebroken en vijf bastions werden gebouwd, resp. op de plaats van de oude algemene begraafplaats, op de hoek van de Nieuwe Gracht, op het Schoolplein, aan de zuidzijde van de huidige sluis en op het Looiersplein.

NOORDHOLLANDS KANAAL

In 1824 werd het Noordhollands Kanaal geopend. Na 1850/1900 werden de wallen geslecht en vervangen door groenstroken.Uit 1900-1920 dateert de woningbouw aan de Herengracht, Julianastraat, Julianaplein, Wilhelminalaan, Vooruitstraat en Bernard Nieuwentijtstraat. Hieraan is meegewerkt door architect J.J.P. Oud.

LIDUINAZIEKENHUIS

In 1911-1912 werd het Liduinaziekenhuis gebouwd. In 1916 doorbraak van de Waterlandse Zeedijk en overstroming van Purmerend.

BLOEMENBUURT

Na 1945 werd de Bloemenbuurt gebouwd.Vanaf 1960 ontstonden de grote uitbreidingswijken Overwhere 1, Overwhere 2, Wheermolen, Gors, Molenkoog, Purmer Noord, Purmer Zuid, Baanstee en Weidevenne. Purmerend groeide uit tot een gemeente met 80.000 inwoners.

EGGERT WINKELCENTRUM

In 1979 is het Eggert Winkelcentrum gebouwd in het oude centrum van Purmerend.

Koemarkt

In 2009 heeft een ingrijpende herinrichting van de Koemarkt plaatsgevonden. De Koemarkt is het gezichtsbepalende plein van Purmerend. Tot voor enkele jaren werd hier, vanaf ca. 1600, op dinsdag de wekelijkse veemarkt gehouden. Door wettelijke bepalingen in verband met veeziekten was dit niet langer mogelijk. Door de herinrichting van het plein is het karakter van een veemarkt volledig verdwenen. Het ruime plein met de omringende horeca is nu geschikt voor grote caféterrassen en evenementen.

Purmerend Telt

30 rijksmonumenten en 87 gemeentelijke monumenten. In maart 2010 zijn nog eens 43 panden aangewezen voor plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst. Slechts enkele kleine panden dateren uit de zeventiende eeuw. Enkele grotere panden stammen uit de achttiende eeuw. De meeste monumentale panden zijn uit de periode 1880-1920. De architect J.J.P. Oud (1890-1963) is afkomstig uit Purmerend. In de jaren 1906-1914 ontwierp en werkte hij mee aan enkele panden in Purmerend (Herengracht 23, Julianastraat 54, Venedien 7, Vooruitstraat 143-149, Wilhelminalaan 10, ZO Beemster Zuiderweg 89 en 159). De architect en meubelontwerper Mart Stam (1899-1986) is ook afkomstig uit Purmerend.

rijksmonumenten

0

gemeentelijke monumenten

0

monumentenlijst

0